Współczesne opakowania spełniają wiele funkcji. Cztery podstawowe to: zabezpieczenie produktu w transporcie, realizacja zamierzeń marketingowych, redukcja kosztów związanych z magazynowaniem i transportem oraz ochrona środowiska naturalnego.

[dropcap]K[/dropcap]ażdy z aspektów stosowania opakowań doczekał się licznych norm i standardów, zależnych od przeznaczenia opakowania.

Globalny rynek potrzebuje standardów

Globalizacja oznacza między innymi koncentrację produkcji pewnych dóbr w jednym regionie i związaną z tym konieczność transportu na wielkie odległości oraz sprzedaży w wielu krajach, na diametralnie różnych rynkach. Wynika stąd potrzeba dopasowania opakowań do potrzeb lokalnych rynków i upodobań klientów. Jednocześnie, z punktu widzenia producenta, zasadnicze znaczenie ma redukcja kosztów produkcji i transportu, a więc między innymi wytwarzanie produktów i opakowań o jak największej liczbie cech wspólnych.
W tym kontekście bardzo wyraźnie widać znaczenie międzynarodowych standardów i norm. Unifikacja wymagań stawianych opakowaniom przez władze poszczególnych krajów umożliwia przyjęcie jednolitych kryteriów i procedur kontroli jakości, wytrzymałości, wpływu opakowań na produkty (zwłaszcza spożywcze), sposobu oznakowania opakowań indywidualnych i zbiorczych. Pozwala to na stosowanie jednej linii technologicznej do pakowania produktów bez względu na to, w jakim kraju z grupy uznającej standardy będą one sprzedawane, co z kolei przekłada się na redukcję kosztów produkcji i dystrybucji.
Standardy miewają różną genezę. Proponują je ośrodki badawcze i organizacje zrzeszające producentów, sprzedawców, logistyków. O standardzie de facto można mówić wtedy, gdy zalecenia sformułowane przez organizację proponującą zaczynają być stosowane przez przedsiębiorców.

Standardy a certyfikaty

Zgodność opakowania z normą albo standardem może zadeklarować sam producent. Dla klientów, zwłaszcza dużych, istotne znaczenie ma potwierdzenie zgodności z certyfikatem, nadanym przez uprawnioną organizację. Ponieważ korzyści z nadania certyfikatu są znaczne, a sam proces weryfikacji zgodności bywa kosztowny i długotrwały, pojawia się ryzyko wystawiania fałszywych certyfikatów przez nieuczciwe organizacje, nastawione wyłącznie na zysk. Aby zapobiec takim praktykom, konieczne jest poddanie organizacji certyfikujących kontroli niezależnej instytucji. Rękojmią rzetelności wydawanych certyfikatów jest przyznana przez nią akredytacja. W Polsce akredytacji udziela Polskie Centrum Akredytacji.
Wybór instytucji certyfikującej ma znaczenie. Co do zasady wszystkie instytucje certyfikujące muszą stosować takie same kryteria oceny zgodności procesów i produktów z wybraną normą albo standardem. W rzeczywistości klienci zagraniczni, poszukujący wykonawców w Polsce, preferują tych, którym certyfikat zgodności przyznały organizacje od lat obecne na rynku zachodnim.

Cykl życia opakowania

Ponieważ opakowania towarzyszą zdecydowanej większości produkowanych towarów, są wytwarzane w wielkich ilościach. Dlatego niebagatelne znaczenie ma wpływ opakowań na środowisko na każdym etapie: począwszy od sposobu pozyskania surowca, przez technologię wytwarzania aż po sposób utylizacji i uciążliwość dla środowiska pozostałych po opakowaniu odpadów. Dla każdego etapu można znaleźć odpowiednie zalecenia, normy i standardy.
HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points)
System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli

Najwcześniej badanie jakości wdrożono w dwóch, bardzo od siebie odległych dziedzinach: w produkcji zbrojeniowej, kiedy pod koniec II wojny światowej okazało się, że znaczna część amunicji artyleryjskiej produkowanej w USA zawodzi w walce, oraz w przemyśle spożywczym. Początkowo chodziło o bardzo specyficzną żywność, a mianowicie zapasy dla kosmonautów, uczestniczących w misjach przygotowywanych przez NASA. W ten sposób powstał system HACCP (Hazard Analysis & Critical Control Points ), obecnie uważany za najskuteczniejszy zestaw zaleceń, gwarantujący, że żywność i pasze nie zostaną skażone ani zanieczyszczone na żadnym etapie produkcji, włącznie z pakowaniem. Kraje członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do wdrożenia i przestrzegania zasad systemu HACCP.

Badania opakowań, prowadzone w ramach systemu HACCP, mają na celu przede wszystkim ustalenie pozostałości barwników i rozpuszczalników migrujących do żywności z opakowania oraz efektów zauważalnych organoleptycznie: migracji zapachów i smaków zmieniających właściwości zapakowanej żywności.
Zalecenia dotyczące projektowania opakowań zawiera standard PAS 223 „Wymagania dla produkcji opakowań do kontaktu z żywnością”. Warunki określone w standardzie przewidują, że nie może on byś stosowany samodzielnie, a jedynie w połączeniu z normą ISO22000, ponieważ podstawowym celem PAS 223 jest umożliwienie producentowi opakowań spełnienia warunków wstępnych, określonych w normie ISO 22000. Certyfikacja ISO 22000, wraz z PAS 223, jest oznaczana symbolem FSSC 22000.
Standardów i norm dotyczących opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością jest znacznie więcej, na przykład w 2008 r. Europejski Komitet Normalizacyjny opublikował Europejski Standard, znany w Polsce jako Norma PN EN 15593:2010 „Opakowania – Zarządzanie higieną w produkcji opakowań do produktów spożywczych”.

Standard BRC IoP  (British Retail Consortium)

BRC jest organizacją zrzeszającą brytyjskich detalistów, z kolei IoP, znane również jako Society of Packaging, zrzesza profesjonalistów pracujących w branży opakowań i promuje nowoczesne rozwiązania technologiczne. Organizacje te wspólnie opracowały standard przeznaczony dla rynku żywności, obejmujący wszystkie etapy jej wytwarzania i dystrybucji, w tym pakowanie, transport i zarządzanie łańcuchem dostaw. Zalecenia BRC bazują na dobrych praktykach identyfikacji i oceny ryzyka w przemyśle spożywczym HACCP. Pierwsza wersja standardu została opublikowana w 2001 r., najnowsza, piąta w lipcu 2015 r. Dotychczas certyfikaty BRC przyznano 2000 dostawców z 70 krajów, również zaliczanych do „rynków wschodzących”. Dla nich zresztą certyfikat ma szczególne znaczenie, ponieważ wspomaga eksport żywności, gwarantując, że została ona zapakowana i przygotowana do dystrybucji zgodnie z zasadami sztuki. Taka gwarancja uwiarygadnia producentów w oczach konsumentów i właścicieli sieci sprzedaży detalicznej.

Opakowania specjalne

Osobną klasę stanowią opakowania specjalistyczne, przeznaczone do zabezpieczania podczas składowania oraz w transporcie sprzętu wojskowego, uzbrojenia, amunicji i materiałów wybuchowych. Współcześnie znaczna część aktywności wojsk krajów należących do NATO odbywa się poza ich granicami, co wiąże się z koniecznością przewożenia dużej ilości sprzętu i materiałów nie tylko na początku misji, ale również w czasie jej trwania, w miarę potrzeby uzupełniania zapasów. Do opakowań przeznaczonych dla wojska stosuje się normy MIL, w Polsce implementują je normy PN-V.

W Polsce

Przedsiębiorcy działający na rynku krajowym i eksportujący swoje wyroby za granicę wdrażają standardy i normy wymagane przez polskie i europejskie przepisy. Za wydawanie norm krajowych i zapewnienie ich zgodności z normami unijnymi odpowiada Polski Komitet Normalizacyjny. Jeśli istnieje potrzeba, producenci mogą stosować również zalecenia krajów, do których eksportują opakowania. Interesy krajowych producentów opakowań reprezentuje Polska Izba Opakowań, zrzeszająca ponad 100 producentów opakowań, materiałów opakowaniowych, maszyn i urządzeń dla przemysłu opakowań.
Izba uczestniczy w pracach międzynarodowej inicjatywy badawczej CORNET (Colective Reaserch Network). Prowadzi projekty, które mogą zaowocować nowymi standardami i przynieść wymierne korzyści producentom opakowań. W październiku 2014 zakończono prace nad programem SoLaPack (zapobieganie migracji krytycznych substancji przez zastosowanie warstwy sorpcyjnej na materiale opakowaniowym pochodzenia celulozowego). Rozpoczęto prace nad projektem Select Perm, mającym na celu opracowanie materiałów opakowaniowych o selektywnej przepuszczalności tlenu i dwutlenku węgla do pakowania świeżych produktów.